Springstaart mét biologie

Bodemcolumn van februari door Nico van Straalen

Bodemdieren worden meer gewaardeerd om wat ze doen dan om wat ze zijn. Dat geldt voor regenwormen, pissebedden, miljoenpoten, mijten en springstaarten: de hele santenkraam van afvaleters en microbivoren die bijdragen aan de afbraak van organisch materiaal en de kringloop van nutriënten. Zolang het om hun rol in het ecosysteem gaat zie je alle mensen knikken: ja natuurlijk, ze zijn belangrijk, die kleine diertjes. Het gevolg is dat elk wetenschappelijk artikel over regenwormen, pissebedden, miljoenpoten, mijten en springstaarten begint met een zinsnede over hun geweldige belang in het ecosysteem.

Ik heb daar in de loop van de jaren een hekel aan gekregen. Waarom altijd die nutsvraag? Ik weiger mijn onderzoek aan springstaarten afhankelijk te maken van hun rol in het ecosysteem. Namelijk, als die rol voor een bepaalde soort even niet zo duidelijk is, vervalt dan daarmee het nut van het onderzoek? En wat te denken van zeldzame soorten, die per definitie geen grote invloed hebben op stofstromen of afbraak van organisch materiaal?

 

Ook springstaarten werden lange tijd alleen beschouwd als dieren die “iets” deden in de bodem. Gelukkig nemen ze af en toe wraak op deze eenzijdige kijk. Mijn collega Dick Roelofs heeft aangetoond dat in het genoom van de soort Folsomia candida een heel arsenaal aan lateraal overgedragen genen zit. Onder andere vindt hij alle genen nodig voor de biosynthese van β-lactam antibiotica.

Ja u leest het goed: antibiotica zoals penicilline kunnen alleen gemaakt worden door een aantal schimmels (waarin Alexander Fleming ze in 1928 ontdekte) en bacteriën (bijv. Streptomyces). Antibioticaproductie door dieren is nog nooit beschreven en geen enkel dier heeft de benodigde genen. Behalve Folsomia candida! Deze ontdekking heeft Folsomia in één klap tot een interessant modeldier gemaakt. Hoe zijn die genen in de springstaart gekomen, welke dieren hebben ze nog meer en wat is precies de functie van die antibiotica?

De biologie is terug in de springstaart.

 

 

Trefwoorden: year of soil columns